Γενικά περί ουροδυναμικής μελέτης

Η ουροδυναμική μελέτη αποτελεί μία επεμβατική διαγνωστική εξέταση που μπορεί να αφορά ενήλικες ή παιδιά, για την εκτέλεση της απαιτούνται περίπου 30 - 45min, δεν είναι επώδυνη αλλά μπορεί να συνοδεύεται από ενόχληση του εξεταζόμενου και διεξάγεται αποκλειστικά σε εργαστήρια που διαθέτουν τον απαιτούμενο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό. Σκοπός της εξέτασης είναι η αξιολόγηση της λειτουργίας ή δυσλειτουργίας του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος (ουροδόχος κύστη, πυελικό έδαφος, σφιγκτηριακός μηχανισμός), με τουλάχιστον έναν πλήρη και αντιπροσωπευτικό κύκλο πλήρωσης – κένωσης της ουροδόχου κύστης και ελέγχου υπολοίπου μετά ούρηση. Την παράλληλη καταγραφή της πίεσης του εξωστήρα μυ της κύστης, των ενδοκοιλακών και ενδοκυστικών πιέσεων αλλά και τη ροή των ούρων. Η εξέταση έχει δύο βασικούς στόχους την αναπαραγωγή των συμπτωμάτων του κατώτερου ουροποιητικού σε ελεγχόμενο περιβάλλον και την συσχέτιση των συμπτωμάτων με τα ουροδυναμικά ευρήματα για να αποσαφηνιστούν δύσκολες διαφοροδιαγνωστικά παθήσεις και να παρθούν οι κατάλληλες θεραπευτικές αποφάσεις.

Ο ουροδυναμικός έλεγχος χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινική πράξη και σε συνδυασμό με τα ευρήματα της λήψης του ιστορικού, τα κλινικά, εργαστηριακά, ενδοσκοπικά και απεικονιστικά ευρήματα παρέχει πληροφορίες που συμβάλουν:

• Στην ακριβέστερη διαγνωστική προσέγγιση του κατώτερου ουροποιητικού.

• Στη δημιουργία μίας διάγνωσης πάνω στην οποία μπορεί να βασιστεί ένα πλάνο θεραπευτικής αντιμετώπισης.

• Στην πρόβλεψη επιπλοκών που μπορεί να προκύψουν μετά από θεραπευτικές παρεμβάσεις.

• Στον αποκλεισμό ανωμαλιών που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη διαχείριση του εξεταζόμενου.

• Στην αναγνώριση συνυπάρχουσας ανωμαλίας και στην παροχή αποδεικτικών στοιχείων για να προσδιοριστεί ποια πάθηση πρέπει να αντιμετωπιστεί πρώτη.

• Στην παροχή αποδείξεων που θα επηρεάζουν την ταχύτητα με την οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η πάθηση.

• Στον καθορισμό της παρούσας κατάστασης του κατώτερου ουροποιητικού αναγνωρίζοντας τις πιθανές ανωμαλίες, και δημιουργώντας μια βάση για την μελλοντική παρακολούθηση του εξεταζόμενου.

• Στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της παρεχόμενης θεραπευτικής αντιμετώπισης.

Επιμέρους διαγνωστικές διαδικασίες ουροδυναμικής

1. Ουροροομετρία – ελεύθερη ούρηση (uroflowmetry, UFR) .

2. Κυστεοµανοµετρία πλήρωσης (filling cystometry, FCM).

3. Κυστεοµανοµετρία ούρησης ή µελέτη πίεσης – ροής (voiding cystometry, pressure-flow study).

4. Ηλεκτροµυογραφία (EMG) του πυελικού εδάφους (περίνεο).

Ουροροομετρία – ελεύθερη ούρηση (uroflowmetry, UFR)

Αποτελεί µη επεµβατική εξέταση ρουτίνας του ουρολογικού ιατρείου, που παρέχει σηµαντικές πληροφορίες για το τελικό αποτέλεσµα της ουροδυναμικής μελέτης, επιτυγχάνοντας ψηφιακή καταγραφή της ροής των ούρων σε µια ελεύθερη ούρηση. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης αυτής, ο εξεταζόµενος ουρεί σε χοάνη συλλογής των ούρων, που συνδέεται µε ειδικό καταγραφέα – επεξεργαστή για την δημιουργία γραφήματος που απεικονίζει τις µεταβολές στον ρυθµό ροής των ούρων σε σχέση με το χρόνο με ταυτόχρονη απεικόνιση άλλων σχετικών παραµέτρων, ενώ μετά το πέρας της ούρησης γίνεται υπερηχογραφική εκτίμηση του υπολοίπου μετά ούρηση.

Πως γίνετε η ουροδυναμική μελέτη

Ο ασθενής τοποθετείται στην επιθυμητή θέση (όρθιος, καθιστός, ύπτια ή σε γυναικολογική θέση) ανάλογα με την κλινική περίπτωση που εξετάζουμε. Υπό τοπική αναισθησία (gel Xylocain) τοποθετούνται δύο πολύ λεπτοί ειδικοί καθετήρες ο ένας στην ουροδόχο κύστη (δια της ουρήθρας), για την καταγραφή των ενδοκυστικών πιέσεων και ο δεύτερος στο ορθό όπου καταγράφει την ενδοκοιλιακή πίεση. Οι καθετήρες συνδέονται με ηλεκτρονικό σύστημα καταγραφής και επεξεργασίας αυτών των ενδείξεων για την προβολή τους σε έγκυρα νορμογράμματα. Εάν χρησιμοποιείται ηλεκτρομυογραφία σφιγκτήρων πυελικού εδάφους, τοποθετούνται αυτοκόλλητα ηλεκτρόδια στο περίνεο.

Κυστεοµανοµετρία πλήρωσης: Η κύστη του εξεταζόμενου γεμίζει προοδευτικά με αποστειρωμένο φυσιολογικό ορό, σε θερμοκρασία δωματίου και προεπιλεγμένο ρυθμό πλήρωσης, με τη βοήθεια ειδικής αντλίας δια του καθετήρα της κύστης. Παράλληλα ο ασθενής αναφέρει και βαθμονομεί την αίσθηση και την επιθυμία του για ούρηση (πρώτη αίσθηση, πρώτη επιθυμία ούρησης, έντονη επιθυμία ούρησης, ισχυρή επιθυμία) όπως και κάθε ασυνήθιστο σύμπτωμα που μπορεί να νιώσει. Σε όλη τη διάρκεια της πλήρωσης καταγράφονται οι ενδοκυστικές, ενδοκοιλιακές και εξωστηριακές πιέσεις καθώς και ενδεχόμενη απώλεια ούρων. Κατά διαστήματα ο εξεταζόμενος καλείτε να βήξει ή να αυξήσει την πίεση στην κοιλιά του για τον έλεγχο πιθανών ακούσιων συσπάσεων της κύστης ή την πιθανή απώλεια ούρων (ακράτεια). Στη φάση της πλήρωσης παρέχονται πληροφορίες για την εκτίμηση της χωρητικότητας, της αισθητικότητας, της ελαστικότητας της κύστης και την παρουσία ή όχι υπερλειτουργίας του εξωστήρα μυ της κύστης ή και ακράτειας ούρων.

Κυστεοµανοµετρία ούρησης: Όταν τερματιστεί η φάση πλήρωσης, με την κύστη γεμάτη με υγρό και τον εξεταζόμενο με ισχυρή επιθυμία ούρησης του δίδεται η εντολή να ουρήσει. Η ούρηση γίνεται με τον καθετήρα εντός της ουρήθρας καθώς αυτός είναι λεπτός και τα ούρα «περνούν παράπλευρα» ενώ ταυτόχρονα γίνετε καταγραφή των ενδοκυστικών και ενδοκοιλιακών πιέσεων, της ροής των ούρων, καθώς και το ηλεκτρομυογραφικό σήμα των σφιγκτήρων. Κατά την φάση κένωσης οι πληροφορίες που παρέχονται αφορούν την παρουσία ή όχι κωλύματος στην έξοδο των ούρων, την συσταλτική ικανότητα του εξωστήρα μυ της κύστης και την συνέργεια των σφιγκτηριακών μηχανισμών.

Ενδείξεις ουροδυναμικής μελέτης

Ακράτεια ούρων επιτακτική, από προσπάθεια ή μικτή που δεν ανταποκρίθηκε στη φαρμακευτική αγωγή ή προγραμματίζεται να αντιμετωπιστεί χειρουργικά.

Μετά από αποτυχημένη χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπιση της ακράτειας.

Πριν την χειρουργική αποκατάσταση πρόπτωσης πυελικών οργάνων (κυστεοκήλη – ορθοκήλη) με ή χωρίς συμπτώματα από το ουροποιητικό.

Ακράτεια ούρων μετά από χειρουργικές επεμβάσεις.

Κακώσεις νωτιαίου μυελού ή μυελομηνιγγοκήλη με ή χωρίς συμπτώματα από το ουροποιητικό.

Νευρολογικές παθήσεις με δυσλειτουργική ούρηση (Parkinson - Πολλαπλή Σκλήρυνση) .

Συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό σε ασθενείς με συνοσηρότητα που δεν ανταποκρίνεται στη φαρμακευτική αγωγή ή προγραμματίζεται χειρουργική παρέμβαση.

Υποτροπιάζουσα επίσχεση ούρων.

Διερεύνηση υποτροπιαζουσών ουρολοιμώξεων και χρόνιου πυελικού άλγους.

Νυκτερινή ενούρηση και άλλες διαταραχές ελέγχου της ούρησης σε παιδιά.

Επιπλοκές

Γενικότερα, η ουροδυναµική μελέτη είναι µια ασφαλής διαγνωστική εξέταση, µε πολύ μικρή συχνότητα επιπλοκών, καθώς η πλειονότητα των ατόμων που υποβάλλονται σε αυτή την ολοκληρώνουν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Μετά από την εξέταση και λόγω μικροτραυματισμού από την εισαγωγή του καθετήρα μπορεί να εμφανισθεί μικρή ποσότητα αίματος ή ήπια ενόχληση κατά την ούρηση (αίσθηση καύσου, δυσουρία). Αυξημένη κατανάλωση υγρών θα βοηθήσει να «ξεπλύνετε» το ουροποιητικό και θα μειώσει τον κίνδυνο λοίμωξης, χλιαρά λουτρά ή εφαρμογή χλιαρής κομπρέσας (κυρίως στης γυναίκες) στην περιοχή του έξω στομίου της ουρήθρας θα σας ανακουφίσουν. Σπανιότερα συμβάματα με πολύ μικρές πιθανότητες εμφάνισης, αποτελούν η ουρολοίµωξη (3% - 4%) που εκδηλώνεται µε συχνουρία, επιτακτική ούρηση, πόνο κατά την ούρηση, ρίγος, πυρετό, καθώς και η παροδική δυσκολία ούρησης που μπορεί να οδηγήσει στην προσωρινή τοποθέτηση καθετήρα. Κατά περίσταση ο γιατρός μπορεί να συστήσει φαρμακευτική αγωγή (παρακεταµόλη) για την αντιμετώπιση του άλγους ή αντιβιοτική αγωγή για 1-2 ηµέρες για την πρόληψη της ουρολοίμωξης. Σε περίπτωση που παρουσιαστεί κάποιο από αυτά τα συµπτώµατα λίγες ώρες µετά τη διενέργεια ουροδυνανικής, θα πρέπει να επικοινωνήσετε µε τον θεράποντα ιατρό σας για τη λήψη οδηγιών ή και θεραπευτικής αγωγής.

Οδηγίες για ασθενείς

• Δεν χρειάζεται να είστε νηστικός για να κάνετε ουροδυναμικό έλεγχο. Πάρτε το συνηθισμένο σας πρωινό και τα πρωινά σας φάρμακα.

• Πιείτε αρκετό νερό για να φτάσετε στο ραντεβού σας με γεμάτη κύστη αλλά χωρίς να νιώθετε δυσφορία. Εάν έχετε καθετήρα Foley, δεν χρειάζεται να πιείτε περισσότερο νερό από το κανονικό. Αν κάνετε αυτοκαθετηριασμούς, ακολουθήστε το κανονικό σας πρόγραμμα.

• Συστήνεται οι εξεταζόμενοι να έχουν κενώσει το έντερο τους πριν την εξέταση, εάν έχετε χρόνια δυσκοιλιότητα, χρησιμοποιήστε ένα κλύσμα την ημέρα πριν από το ραντεβού σας.

• Συστήνεται οι εξεταζόμενοι να έχουν κάνει ένα υπερηχογράφημα νεφρών – κύστης (προ και μετά την ούρηση) και να το προσκομίσουν την ημέρα του ουροδυναμικού ελέγχου.

• Εάν είστε έγκυος, ενημερώστε το γιατρό σας. Η αξιολόγηση της ουροδυναμικής σας ενδέχεται να χρειαστεί να αναβληθεί.

• Εάν έχετε συμπτώματα ουρολοίμωξης ή πυρετό την ημέρα πριν από την ουροδυναμική , καλέστε μας, καθώς η εξέταση σας μπορεί να χρειαστεί να αναβληθεί. Αν είστε επιρρεπείς σε ουρολοιμώξεις θα πρέπει να κάνετε καλλιέργεια ούρων 4 ημέρες πριν την εξέταση.

• Ενημερώστε μας για πρόσφατη ή παλαιότερη λοίμωξη από πολυανθεκτικό βακτήριο.

• Αν παίρνετε αντιμουσκαρινικά/αντιχολινεργικά φάρμακα ( Fesoterodine, Oxybutynin, Tolterodine, Solifenacin, Darifenacin, Trospium, Mirabegron), ίσως θα χρειαστεί να τα διακόψετε για τουλάχιστον 3 μέρες πριν την εξέταση.

• Αν έχετε αλλεργία στο λάτεξ ή σε κάποιο φάρμακο, ενημερώστε τον υπεύθυνο γιατρό του τμήματος.

• Ενημερώστε μας εάν λαμβάνετε αντιπηκτικά (Warfarin, Aspirin, Clopidogrel, Rivaroxaban, Dabigatran, Acenocoumarol).

• Ενημερώστε μας εάν έχετε κάποιο ξένο σώμα (στέντ, μόσχευμα αρθροπλαστικής, βηματοδότη, καρδιακή βαλβίδα).

• Εάν έχετε εντερική στομία (ειλεοστομία ή κολοστομία), θα χρειαστεί να έχετε μαζί σας ένα δεύτερο σακουλάκι στομίας.

• Στην περίπτωση κακής καταγραφής (π.χ. πλημμελής προετοιμασία του εντέρου) ή αδυναμίας αναπαραγωγής των συμπτωμάτων είναι πιθανό να χρειαστεί η επανάληψη της εξέτασης.